Jeśli zrobisz to teraz, to co będzie zaraz? - recenzja w świetle teorii narracji sieciowej

Bartosz Sztybor to być może najgorętsze polskie nazwisko w branży scenariuszowo-komiksowej. Polak pracuje obecnie przy komiksach ze świata “Wiedźmina” oraz “Cyberpunk 2077”, wciąż znajdując czas na rozwijanie autorskich projektów. Z kolei Piotr Nowacki konsekwentnie od lat buduje markę twórcy wszechstronnego, który zjadł zęby na komiksie dziecięcym (wystarczy wspomnieć serię “Miś Zbyś” tworzoną z Maćkiem Jasińskim). Na tegorocznym MFKiG premierę miał ich wspólny album “Jeśli zrobisz to teraz, to co będzie zaraz?”. Jak wypadła kolejna, po serii "W koronie" czy przygodach pewnego kapitana, współpraca obu artystów?

Pan Giraud to płatny zabójca, który strzela tylko raz i nigdy nie dobija swoich ofiar. Pani Mazgaj płacze nad losem fikcyjnych postaci z seriali TV, choć w jej otoczeniu rozgrywają się równie wielkie dramaty. Magiczny Juan właśnie szykuje się do kolejnej walki zapaśniczej. W tym samym czasie starszy pan czeka na śmierć, zaś Victoria von Dijon wpada na niesamowity pomysł. Co łączy te pozornie niezwiązane ze sobą postacie i wydarzenia? Na to pytanie znajdziecie odpowiedź w nowym albumie Sztybora i Nowackiego.

Kilka równolegle prowadzonych wątków, pozornie niepowiązani ze sobą bohaterowie, których ścieżki mniej lub bardziej przypadkowym zrządzeniem losu się przecinają - scenariusz Bartosza Sztybora to podręcznikowy przykład wykorzystania narracji sieciowej. Zabieg ten znamy chociażby z filmów “Na skróty” Roberta Altmana, “Amores Perros” Alejandro Gonzáleza Iñárritu czy seriali Davida Simmona (“Treme”, “Kroniki Time Square”). David Bordwell, wybitny teoretyk filmu, w tekście “Subjective Stories and Network Narratives” stwierdził, że dla widza w tego typu produkcji bardziej fascynujące jest odkrywanie połączeń między bohaterami, niż odpowiedź na pytanie “co się wydarzy w warstwie fabularnej”.

Tę samą tezę można przyłożyć do komiksu Sztybora i Nowackiego. Mimo że to, co się dzieje w fabule, potrafi zaintrygować oraz rozbawić (nie brakuje humoru!), tak rzeczywiście najciekawsze wydaje się odkrywanie zaskakujących powiązań między plejadą oryginalnych bohaterów. O ile filmowe narracje sieciowe mają często ambicje, by być “soczewką skupiającą społeczeństwo”, tak wykorzystanie tego chwytu w opisywanym albumie miało przede wszystkim funkcję rozrywkową, uatrakcyjniając lekturę i zmuszając czytelnika do główkowania w trakcie obcowania z komiksem. I nie mam z tym żadnego problemu, bo ta zabawa, doprawdy, jest wyborna, a komiks daje masę odbiorczej radości.

“Jeśli zrobisz to teraz, to co będzie zaraz?” - tytuł komiksu to również pytanie będące lejtmotivem całego albumu. Śledząc kilka równolegle rozwijających się wątków co jakiś czas mamy możliwość zobaczyć alternatywne losy bohaterów. Co by było gdyby zabójca zasnął na miejscu zbrodni…? Kim byłaby pani Mazgaj, gdyby stała się bohaterką romantycznej baśni…? Niczym w większości narracji sieciowych, tak i tutaj czytelnik ma dojmujące przeświadczenie, że losem bohaterów rządzi przypadek (przez niektórych zwany “przeznaczeniem”). Podkreśla to groteskowość świata przedstawionego i jest kolejnym elementem komicznym obok slapsticku, humoru sytuacyjnego, barwnych postaci, a także kontrapunktowego zestawienia obrazu i tekstu.

Ciekawej historii (zarówno w warstwie fabularnej, jak i w sposobie jej zaprezentowania) towarzyszy równie udana i niebanalna warstwa graficzna. Nie pierwszy rzut oka można mieć wrażenie, że czegoś tu brakuje - wiele stron jest zdominowana przez pustą przestrzeń. Mamy okazję podziwiać pojedyncze kadry otoczone nicością. Jak to często bywa, brak zwraca uwagę nie tylko na to, co nieobecne, ale również na to, co obecne. Jest tu o tyle istotny, że automatycznie każe się skupić na danej ramce - oczy nie przeskakują automatycznie do kolejnego kadru, tylko dłużej kontemplują obecny. Powtórzę się, ale jest co podziwiać - rysunki Nowackiego są szybkie i proste, utrzymane w cartoonowym stylu, schludne i konsekwentne. Projekty postaci wzbudzają sympatię, tła bywają umowne (co pozwala skupić się na pierwszym planie), a sekwencyjności kadrów nie brakuje dynamiki. Ukazywanie scen z różnych perspektyw to popis nie tylko kreatywności, ale również potwierdzenie, że Nowacki ma komiksowe rzemiosło w małym palcu.

“Jeśli zrobisz to teraz, to co będzie zaraz?” to kawał porządnej rozrywki. Komiks jest ciekawy formalnie, niebanalnie korzysta zarówno z teorii narracji sieciowej, jak i dobrodziejstw medium graficznego. Przekracza granice i bawi się formą, a jednocześnie pozostaje prostą historią, której przyswajanie nie stwarza problemu. Sztybor kolejny raz udowadnia, że jest fachowym scenarzystą, dla którego niuanse narracyjne i gatunkowe nie mają tajemnic. Z kolei Nowacki doskonale panuje nad kadrami i planszami, rozwijając swój charakterystyczny styl. Polecam zapoznać się z albumem Kultury Gniewu, bo trudno nie docenić sprawności obu autorów.

8/10

Komiks “Jeśli zrobisz to teraz, to co będzie zaraz?” ukazał się nakładem wydawnictwa Kultura Gniewu.